خاطراتی از ایمان مذهبی مردم تاجیکستان؛ تاجیکها در ظاهر کمونیست بودند ولی در باطن مسلمان!
علی اشرف مجتهد شبستری، اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان، در بخشی از یادداشت خود در روزنامه اطلاعات، خاطرات جالبی از عمق ایمان مذهبی مردم تاجیک به اسلام در زمان شوروی بیان کرده است:
در ایام ماموریتم در تاجیکستان، خاطرات زیادی از فرهیختگان سالخورده تاجیک درباره مشقاتی که در دوران تسلط شوروی برای حفظ زبان و فرهنگ و دینشان متحمل شده بودند، شنیدم و خواندم که همگی نشان از عمق ایمان و اعتقاد مستحکم آنها به اسلام و فرهنگ نیاکان دارد. در همان روزهای اول ماموریتم متوجه شدم ذهنیتی که از «کمونیست» در ما هست (فردی بی‌دین)، در تاجیکستان مصداق نداشت زیرا حتی آنهایی که عضویت حزب کمونیست را داشتند و به آن می‌‌بالیدند، می‌‌گفتند «الحمد‌لله مسلمانیم»!. پیر مردی که سال‌ها عضو حزب کمونیست بود تعریف می‌کرد که به‌هنگام فوت مادرش در زمان استالین، از ترس روسای کمونیستش که از مسکو آمده بودند، نتوانسته بود مادرش را با رعایت مراسم اسلامی دفن کند و نیمه شب به اتفاق چند تن از محارم نبش قبر کرده و مادرش را غسل و کفن و دفن می‌‌کنند.
برای بنده خیلی جالب بود که درسال 1992 هنگام برگزاری مراسم یاد بود رسول جبار اف رئیس‌جمهور اسبق تاجیکستان در زمان شوروی، بانوی سالخورده‌ای در پایان سخنرانی‌اش گفت: «…چهل سال است کمونیست هستم و کمونیست می‌مانم، (رسول جباراف) جایش جنت باشد»!. یکی دیگر از سران حزب کمونیست تاجیکستان در پایان همین مراسم به دوستانش گفت: «برویم خانه جبار اف یک فاتحه بدهیم»!
داستان‌های زیادی از این دست وجود دارد که همگی حاکی از ایمان قلبی تاجیکان به اسلام بوده و نشان می‌‌دهد هرچند رعایت برخی از شعائر اجبارا کنار گذاشته شده بود ولی ریشه اسلام در بین تاجیکان قوی‌تر از آن بوده که تضییقات و ممنوعیت‌های زمان کمونیستی هم بتواند آن را از بین ببرد. بقول یکی از اساتید برجسته تاجیکی «در زمان شوروی اندرونی ما تاجیک مانده ولی بیرونی ما شبیه روس‌ها شده بود». شکل‌گیری حرکت‌های مسالمت آمیز اسلامی مخفی بین تاجیکان در سالهای آخر حکومت شوروی نیز به دلیل همین اعتقادات مذهبی قوی آنان بود.
در سال 1371 زمانی که کتاب آموزش خط نیاکان به کمک اساتید تاجیکی و وزارت آموزش و پرورش و با همّت دکتر حداد عآدل در تعداد دویست هزار نسخه چاپ و توسط سفارت توزیع شد و تعدادی از آنها به سمرقند و بخارا نیز رسید، چند ماه بعد اطلاع یافتیم که چون در صفحات آخر آن کتاب آیاتی از قرآن نیز چاپ شده، به خاطر قداست آنها جزو جهیزیه عروس‌ها گذاشته میشود. (لازم به ذکر است که در آن ایام قرآن در دسترس مسلمانان آسیای میانه نبود و همانطوری که در بالا اشاره شد از دلایل عمده تغییر خط، دور نمودن مردم مسلمان آسیای میانه و قفقاز از تعالیم قرآن و فرهنگ نیاکانشان بود). برای خواننده ایرانی جالب است بداندکه احترام به اهل بیت در تاجیکستان بسیار بالا است. اگر کسی صاحب فرزند دو قلو دختر باشد حتما اسامی آنها فاطمه و زهرا گذاشته میشود و اگر پسر باشند حسن و حسین نامگذاری می‌شوند. کربلایی خوانی از مراسمی است که هنوز در برخی از نقاط در ایام محرم برگزار میشود.
تاجیکان در سمرقند و بخارا از صدر اسلام همواره در بسط و نشر علم و حکمت و آموزه‌های دینی پیشرو و مدارس دینی بخارا در گذشته شهره آفاق بوده و اولین تفاسیر قرآن در بخارا نوشته شده است. همین پیشینه درخشان و فرهنگ غنی بود که تاجیکان را در طول اعصار و در مقابل حمله اقوام مختلف محافظت کرده است. تاجیکان در آستانه فروپاشی شوروی (که اندکی فضا باز شده بود) و پس از استقلال به سرعت به احیای آئین و فرهنگ و دین خودپرداختند وزبان و فرهنگ نیاکان را محور هویت ملی و تحکیم روابط با کشورهای همفرهنگ و همزبان را در زمره اولویت‌های سیاست خارجی این کشور قرار دادند.
منبع: روزنامه اطلاعات، شماره 26766، پنجشنبه 1396/4/22
