سیاستمدار تنها

حمید قزوینی پژوهشگر و نویسنده تاریخ شفاهی نوشت: محمدرضا پهلوی روز ۲۶ دی ماه ۱۳۵۷ بعد از یک دوره بی ثباتی و اعتراضات گسترده مردمی، ایران را برای همیشه ترک کرد. وی با آنکه در فرودگاه مهرآباد به خبرنگاران گفته بود برای مدتی استراحت از ایران خارج می‌شود اما در پاسخ ارتشبد قره‌باغی رییس ستاد مشترک ارتش که از او پرسید گزارش‌ها را چگونه ارسال کنیم، پاسخ می‌دهد: «قرار نیست گزارشی ارسال شود.» این سخن برای ارتش که همه امور آن به شخص شاه بازمی‌گشت، تیر خلاص بود و نشان می‌‌داد شاه امیدی به بازگشت ندارد.
مینو صمیمی عضو دفتر فرح، درباره فضای عمومی کشور می‌گوید: «تقریباً هر روز به قضایایی بر می خوردم كه از گسستگی بیش از پیش مردم و رژیم حكایت داشت. روند امور به جایی رسیده بود كه بعضی افراد بی باكانه، در حضور دیگران از رژیم بد می‌گفتند و به انتقاد از فساد مالی و رفتار غیر اخلاقی خانواده شاه می‌پرداختند.
از مشاهده نفرت روز افزون مردم نسبت به شاه چه در افراد عادی مثل نانوا و سبزی فروش و مستخدم و كارگر و چه در دانشجویان و اساتید دانشگاه، چنان حالم دگرگون می شد كه از خدمت در دفتر مخصوص ملكه احساس گناه می كردم …»
فریدون هویدا، برادر امیرعباس هویدا و سفیر وقت ایران در سازمان ملل هم می‌گوید: «در سفر به ایران هرجا می رفتم و با هركس اعم از آشنا یا بیگانه صحبت می‌كردم،‌ همه به نحوی از اوضاع مملكت گِله داشتند. در آن زمان مردم از انتقاد و بدگویی نسبت به خانواده شاه به هیچ وجه ابایی نداشتند»
آن روزها محمدرضا پهلوی تنهاترین سیاستمدار دنیا بود. او رفته رفته و به ویژه پس از کودتای ۲۸ مرداد همه رجال برجسته و تاثیرگذار را از اطراف خود دور کرد و گروهی مطیع که سخنی جز رضایت او بر زبان نمی‌آوردند، به گِرد خود آورد.
معمولاً «سران كشورها، افرادی تنها هستند. ليكن شاه از بيشتر آنان تنهاتر بود… مشاورانش نه در كابينه و نه در بيرون از آن، درست خدمت نمی‌كردند و اين تا حدودی بدين سبب بود كه فطرتاً به ديگران بدگمانی داشت و همچنين بدين جهت كه فاقد همكاران واقعاً صالح بود، حتی كسانی كه دارای صلاحيت بودند، تمايل داشتند كه آراء منفی را اظهار نكنند و چيزی بگويند كه شاه خوش دارد بشنود و اين غالباً به صورت تملق‌گويی گزاف در می‌آمد» (هزيمت يا شكست آمريكا ص ۴۴)
همین وضعیت موجب شد تا شاه درک درستی از شرایط عمومی کشور نداشته باشد. او اعتراضات مردم را به دخالت خارجی‌ها نسبت می‌داد و قویاً معتقد بود دلیلی برای اعتراضات عمومی وجود ندارد.

منبع: گانال تلگرام حمید قزوینی