تبادل نظرهای خاتمی و هاشمی درباره امور مهم کشور؛ از حصر منتظری تا مذاکره با آمریکا

روزنوشتهای آیت الله هاشمی رفسنجانی، 19 اسفند 1376

برای شناسایی منطقه جنگ اُحُد در سفر به مدینه، ساعاتی به مطالعه مدینه‌شناسی -نوشته‌های نجفی- پرداختم؛ می‌خواستم از نزدیک همه آثار تاریخی و موقعیت میدان نبرد را ببینم، ولی به خاطر ضیق وقت موفق نشدیم. فقط زیارت‌ کردیم و کمی درباره تنگه‌ای که مشرکان از آنجا مسلمانان را دور زده بودند، بحث کردیم که به‌جایی نرسید.
آقای مولوی اسحاق مدنی که در سفر همراه ما بود، گفت در زمان تحصیل در مدینه، استاد تاریخش در زمین اُحُد، شاگردانش توجیه می‌کرده؛ تپه رماه را معرفی‌کرد که معمولاً جای دیگری را معرفی می‌کنند. می‌خواستم محل بقعه شایا و مهراس و مسجد و غار و تنگه و… را بینیم که متأسفانه انجام نشد. امروز که کتاب و نقشه‌ها را مطالعه کردم، بر عدم توفیق، متأسف شدم؛ گرچه روز بعد تصمیم داشتیم برویم، ولی سفر به خیبر را ترجیح دادیم.
آقای [سیدمحمد] خاتمی، رئیس‌جمهور، برای دیدار عید و سفر عُمره آمدند و گفتند که در دوران سفر من، احساس نیاز به حضور من در کشور جدی بود. مقداری درباره مسائل و نکات مهم سفر عربستان صحبت پکرد و نیز راجع به مسائل دانشگاه‌ها و انتخابات و مسئله آیت‌الله منتظری. ایشان گفت، به آیت‌الله خامنه‌ای گفته است، گرچه شورای عالی امنیت ملی، رأی داده است که محدودیت [حصر خانگی] آقای منتظری ادامه یابد، ولی فعلاً معتقد است که باید رفع محدودیت شود؛ نظیر رأی آقای [عبدالله] نوری، وزیر کشور.
گفت، شورای عالی امنیت ملی جلسه گذاشته و آقای نوری، نظرش را گفته و آقای [یحیی] رحیم‌صفوی، فرمانده سپاه، با تلخی وزارت کشور را متهم کرده و ایشان از آقای نوری دفاع کرده و همین مسئله با رهبری هم مطرح شده است؛ رهبری هم به وزارت کشور انتقاد دارند.
گفت، آیت‌الله منتظری مشغول تهیه نامه‌ای هستند که در آن نظر جدیدی درباره ولایت فقیه اظهار می‌کنند، اولاً شرط آن را مرجعیت می‌دانند و ثانیاً اختیارات را در حد نظارت می‌دانند و اگرچنین مرجعی نباشد، شورای رهبری را لازم می‌دانند و معتقدند، باید در قم باشد و در آخر نامه می‌گویند که بعضی از اظهارات گذشته خود را اصلاح می‌کنند که نسبت به رهبری تند بوده است و اضافه کرد که به آقای منتظری پیغام داده است که مصلحت نیست، نامه منتشر شود.
گفت، آمریکا اخیراً پیغام داده که در امر مبارزه با مواد مخدر همکاری کنیم و از من توقع داشت که کمک کنم بر سر این و نیز برای اینکه به‌جای پیام‌ها توسط سفارت سوییس، پیام‌ها بین ایران و آمریکا مستقیم شود. من گفتم، شما نظرتان را صریح به رهبری نمی‌گویید و رهبری فکر می‌کنند که شما با مذاکره با آمریکا مخالفید. ایشان گفت، صریحاً می‌گویم‌که با مذاکره موافقیم، گرچه این به معنای ایجاد فوری رابطه نیست.
از من توقع دارند که برای تغییر نظر رهبری در مورد مسئله آیت‌الله منتظری و نیز مسئله آمریکا و مصر کمک کنم. از اینکه مذاکراتشان در جلسه خصوصی هفتگی با رهبری، ضبط می‌شود، راضی نیست و نوعی کم‌اعتمادی تلقی می‌کند. در مورد انتخابات هم از شورای نگهبان به خاطر ردصلاحیت بعضی از نامزدها گله‌مند است. گفتم، اقدام وزارت کشور در ردصلاحیت خانم [شهلا] حبیبی، منطق این جناح را در مقابل شورای نگهبان ضعیف کرده است.
عصر و شب، جمعی از بستگان برای دیدار سفر عُمره آمدند. شب آقایان حسن خمینی و [محمدرضا] توسلی آمدند. درباره سفر به عربستان صحبت شد و از آثار آن ابراز خوشحالی کردند. در مورد مسئله آیت‌الله منتظری، حسن‌آقا معتقد بود، مشکلی در ادامه وضع فعلی در چند ماه آینده نیست، ولی آقای توسلی، مسئله را مشکل‌زا می‌دانند و داغ‌شدن اختلافات بعضی را هم باعث زیادشدن کینه‌ها و مشکلات سیاسی می‌دانند.
آقای [محمدرضا] نوری [شاهرودی]، سفیرمان در ریاض، تلفنی‌خواست، تلفنی از حال ملک فهد، [پادشاه عربستان سعودی] که به خاطر بیماری در بیمارستان بستری شده، احوال‌پرسی‌کنم.