خاطرات و مشقات یک فرهنگی فداکار
کتاب «خاطرات و مشقّات یک فرهنگی فداکار» به قلم توانمند شادروان حسن صادقی (مدیر) اثری مستند و ارزشمند است که با نثری بسیار شیرین و گیرا به رشته‌ی تحریر درآمده است. این اثر که بنا به پیشنهاد و کوشش فرزندش، پروفسور حسین صادقی، به یادگار مانده است، درباره‌ی وضعیّت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خراسان و به‌ویژه نیشابور و نیز فعّالیت‌های فرهنگی و تلاش‌های او در تأسیس مدارس است.
حسن صادقی سال 1286 در ده «چَکَنَه» چشم به جهان گشود. در سن 6 تا 9 سالگی خواندن قرآن کریم و مقدّمات علوم قدیمه را آموخت و در سنّ 10 تا 16 سالگی، دوره‌ی دبستان را به پایان رساند و بعد از آن، به علّت نبودن دبیرستان در مشهد، دو سال و اندی در مدرسه‌ی عوضیّه‌ی قوچان به تحصیل علوم قدیمه ادامه داد. پس از آن، به استخدام اداره‌ی دارایی بخش «سرولایت» درآمد و در سال 1306، به همراه پدرش، میرزاحسین صادقی، برای تأسیس دبستان در چکنه، درخواست داد و در سال بعد، این اجازه به او داده شد. چون آموزگاری نبود که از نیشابور به چکنه بفرستند، رئیس فرهنگ نیشابور از او خواست تا سمت آموزگاری و مدیریّت این دبستان را خود او به عهده بگیرد. در مدّتی حدود سی سال (1307ـ1337)، مشغول خدمت فرهنگی در این منطقه بود و موفّق شد با وجود مخالفت‌های عدّه‌ای از اهالی منطقه، فرهنگ نوینی را در آن خطّه پایه‌گذاری کند و 35 دبستان، یک دبیرستان پسرانه و یک دبیرستان دخترانه را در روستاهای منطقه‌ی سرولایت تأسیس کند. حسن صادقی سرانجام در 92 سالگی با کوله‌باری از فعّالیّت‌های فرهنگی چشم از دنیا فروبست.
نویسنده در گوشه‌ای از مقدّمه‌ی کتاب چنین می‌گوید: «در دوران زندگی، هر روز برای انسان اتّفاقاتی رخ داده یا وقایعی را می‌بینید که قابل تجزیه و تحلیل است. اگر مطالب برجسته‌ی آن که جنبه‌ی تجربی دارد، ثبت و ضبط گردد، هرچند شخص شغل مهمّ سیاسی را احراز نکرده و زندگی عادی و ساده داشته باشد، مع‌الوصف درخور کتاب مفصّلی خواهد بود.»
این خاطرات و تجارب برای معلّمان و دوست‌داران تعلیم و تربیت، ارزش دوچندانی دارد؛ چرا که حسن صادقی حتّی از خانه و ملک شخصی خود می‌گذرد و آن را وقف مدرسه‌ای در یکی از نقاط محروم آن منطقه می‌کند تا منشأ تحوّلی شگرف در خطّه و زمانه‌ی خود باشد.
در بخش‌هایی از این کتاب، نویسنده با احاطه‌ی کامل بر اوضاع جغرافیایی منطقه، اطّلاعات زیادی را در اختیار خوانندگان قرار می دهد و می‌تواند منبع پرارزشی برای پژوهش‌های علمی در این حوزه باشد.
از سوی دیگر، مباحث جامعه‌شناختی را همراه با آداب و رسوم منطقه مورد بررسی قرار داده و آن را در قالب خاطراتی شیرین به تصویر کشیده است.
نویسنده در گوشه‌ای از کتاب، با توضیح وضعیّت فرهنگی منطقه و چگونگی راه‌اندازی مدارس و کلاس‌های اکابر، به توضیح در مورد شکل‌گیری و راه افتادن این نهاد در آن نقطه از کشور و در آن شرایط خاص می‌پردازد. در این میان، اراده‌ی جمعی مردم را در ایجاد این نهاد گوشزد می‌کند و علاقه‌ی سال‌خوردگان منطقه را نیز به تصویر می‌کشد.
مطالعه‌ی این کتاب برای آشنایی با زندگی و زمانه‌ی نویسنده بسیار مفید است و تحوّلات اجتماعی و تربیتی را در ایران به‌خوبی نشان می‌دهد.
کتاب «خاطرات و مشقّات یک فرهنگی فداکار» در 228 صفحه و توسّط انتشارات شبنم دانش، در سال 1390 به چاپ رسیده است.
