در حاشیه «تصویر امام موسی صدر» در زندانهای لیبی
محسن کمالیان، صدر پژوه و محقق کتاب مشاهیر خاندان صدر، در خصوص روایت مسعود بهنود از فیلم امام موسی صدر در زندانهای لیبی در کانال تلگرامی اش می نویسد:
امروز کلیپی در کانال «هزار داستان با مسعود بهنود» دیدم که «تصویر امام موسی صدر» نام دارد. کلیپ مهمی است و برخی قطعات مفقود پازل ذهن حقیر را تکمیل کرد. قصهی فیلم کوتاهی را بیان میکند که اواخر دوران جنگ تحمیلی در زندانی وسط صحرای لیبی از امام موسی صدر برداشته شد. قصهی این فیلم را اولین بار سال ۱۳۶۹ش از مرحومان علامه علی حجتی کرمانی و سپس آیتالله العظمی سید رضا صدر شنیدم. اندکی بعد از آقای سید صدرالدین صدر فرزند ارشد امام صدر شنیدم که وی نیز شخصاً این فیلم را ملاحظه کرده بود. حدود یک دهه بعد در فراز پایانی مقالهی «سرفصلهایی از زندگی امام موسی صدر» به قصهی این فیلم اشاره کردم.
اهمیت فیلم کوتاه مورد اشارهی مسعود بهنود قاعدتاً بر همگان آشکار است: بر حیات امام صدر تا حداقل یک دهه پس از ربوده شدنِ آن بزرگوار دلالت دارد. به بیان دیگر، بر ادعای نادرست بسیاری از مقاماتِ مسئولِ دیروز و امروز کشورمان، یعنی شهادت امام صدر در همان روز یا روزهای اول، خط بطلان میکشد. نشان میدهد که امام صدر ربوده نشد تا در همان روز یا روزهای اول به شهادت برسد.
اینک برخی خاطرات حقیر در بارهی این فیلم:
1- یکی از آخرین روزهای خرداد سال ۱۳۶۹ بود که برای دیدن آقای حجتی کرمانی به دفتر ایشان در انتشارات «مشعل دانشجو» واقع در نزدیکی میدان فردوسی شهر تهران رفتم. همسر آقای حجتی کرمانی، بانو مریم سادات صدر، دختر آیتالله العظمی سید رضا صدر است. آقای حجتی کرمانی آن روز تعریف کردند که اخیراً قطعه فیلم کوتاهی از امام صدر، ظاهراً از طریق یک کشور اروپایی [تردید از نگارنده است]، برای آقای صدر ارسال شده است. در آن قطعه فیلم فردی شبیه به امام صدر از نیم رخ نشان داده شده بود که در لباس روحانیت و با محاسنی سفید، میان نگهبانان، عرض حیاط محل اقامت را طی میکرده است. آقای حجتی کرمانی گفتند که آقای صدر شخصاً فیلم را دیدهاند و تشخیص ایشان چنین بوده که فرد مورد نظر خود امام صدر است. گفتند که برخی خواهران امام صدر نیز فیلم را دیده و نظر آقای صدر را تأیید کردهاند.
2- شمارهی تلفن منزل آیتالله العظمی صدر در تهران را گرفتم و یکی دو روز بعد با ایشان تماس گرفتم. خود را معرفی کردم. توضیح دادم که فیلمی در گروه معارف اسلامی شبکهی دو سیما در حال ساخت داریم که راجع به امام صدر است. مدیر آن روز گروه مزبور و بانی اصلی ساخت فیلم، آقای محمد پیشگاهیفرد از اقوام نزدیک شهید آیتالله دکتر بهشتی بود. تقاضا کردم که نسخهای از آن قطعه فیلم کوتاه در اختیار حقیر گذاشته شود تا عیناً داخلِ فیلمِ در دست ساخت قرار گیرد. فیلمی که از آن سخن میگویم، اولین فیلم ساخته شده دربارهی امام صدر پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران است که روزهای نهم شهریور سالهای ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ش از شبکهی دو سیما پخش شد. آقای صدر وجود فیلم و مشاهدهی آن را تأیید و تأکید کردند که روحانی داخل فیلم، خود «آقا موسی» است. در مورد قطعه فیلم اما ابراز تأسف کردند. گفتند که مدتی قبل قطعه فیلم را در اختیار لابراتواری در تهران گذاشتند تا کیفیت آن را تقویت و چند نسخه نیز از آن تکثیر کند؛ اما لابراتوار در اثر بیدقتی، قطعه فیلم را از بین برده است.
3- از شنیدن خبر «خراب شدن فیلم» بسیار متأسف شدم. امروز اعتراف میکنم که هرگز نیز آن را باور نکردم. با خود گفتم احتمالاً آیتالله العظمی صدر بنابر مصلحتی نخواستهاند خبر فیلم علنی شود. شاید نیز به حقیر اعتماد نکردند. به هر حال نتوانستم زیر بار خراب شدن چنین فیلم مهم و براستی استثنایی بروم. قصهی این فیلم در ذهنم به معما تبدیل شد و این معما بیش از ربع قرن در ذهنم جا خوش کرد.
تا بالاخره امروز که روایت آقای بهنود از «تصویر امام موسی صدر» را دیدم. آنجا که به نقل از شادروان دکتر صادق طباطبایی گفت: «این یک سیستمی بوده که فقط یک بار از جلوی آهنربا رد میشده؛ این روشی است که آن موقعها بعد از تحقیق به ما گفتند که در میان سازمانهای اطلاعاتی و سازمانهای جاسوسی معمول هست. اینها نوعاً یک نوع نوارهایی است که پس از یک بار دیدن، پاک میشود. یعنی هِدِ دستگاه همزمان با اینکه دارد برای اولین بار پخش میکند، همزمان پاک هم میکند».
تا جایی که در خاطر دارم، استنباطم همیشه این بود که فیلم از طریق مرحوم حجت الاسلام سید مهدی روحانی، روحانی ایرانی مقیم پاریس، برای آیتالله العظمی صدر ارسال شده بود. روحانی برادر آیات عظام سید محمد و سید صادق روحانی بود. با مقامات سیاسی و امنیتی اروپا و برخی کشورهای شمال آفریقا (از جمله) مصر ارتباط داشت و گویا از طریق آنها این فیلم بدستش رسیده بود.