16 اذر به روایتی دیگر؛ علت تظاهرات دانشجویان سفر نیکسون به ایران نبود!

در مهرماه 1332 دو ماه بعد از کودتای 28 مرداد و پس از شروع کلاس‌های درس، تحرک دانشجویان برای مبارزه و مقاومت در برابر برنامه‌های کودتاچیان سراسر دانشگاه تهران را فرا گرفت.
پخش وسیع اعلامیه‌های نهضت مقاومت ملی و تجمع دانشجویان در محوطه دانشکده‌ها، مذاکرات و سخنرانی‌های دانشجویان در آن زمان که مراکز دانشگاهی کشور محدود به دانشگاه تهران و دانشسرای عالی بود، به طور آشکار از شروع جنب و جوش و تشکل دانشجویان برای ادامه مبارزه حکایت می‌کرد و بر نگرانی دولت کودتا می‌افزود.
نهضت مقاومت ملی و جنبش و حرکت مردم را که منجر به قیام 30 تیرماه 1331 شد رهبری می‌کردند که تشریح فداکاری و دلبستگی آنان به راه و روش رهبرشان مصدق مطلب جداگانه‌ای می‌طلبد.
انتشار مذاکرات دادگاه نظامی و اهانت و آزار شادروان دکتر مصدق هیجانات را افزایش داد و تب و تاب حاکم بر محیط دانشگاه را دو صد چندان کرد.
نهضت مقاومت ملی به محض شروع محاکمه دکتر محمد مصدق در مقام اعتراض برآمد و روز 21 آبان ماه را روز اعتصاب عمومی اعلام نمود.
برای برپایی این اعتصاب، نهضت تنها اکتفا به صدور اعلامیه نکرد و در کنار فعالیت وسیع انتشاراتی، اقدام به سازماندهی برای این تظاهرات عمومی نمود و با آنکه حدود دو ماه بیشتر از شروع فعالیت این نهضت در محیط دانشگاه نگذشته بود این سازماندهی تاثیر زیادی در موفقیت اعتصاب و تظاهرات در برابر شدت عمل نیروهای انتظامی داشت.
افزایش هیجان عمومی در سطح شهر تهران در آذر ماه 32 (64سال پیش) که بر اثر قهرمانی‌های نخست‌وزیر قانونی در صحنه دادگاه ایجاد شده بود، توده‌های مردم را به طرف یک برخورد
تعیین‌کننده با دستگاه کودتا هدایت می‌کرد و اقدامات دولت به این هیجان می‌افزود…. از جمله برقراری رابطه با دولت انگلیس که نشان داد دولت وقت با بی‌پروایی تمام نتایج مبارزات ملت را ندیده می‌گیرد و برای تسلط استعمارگران بر همه شئون کشور شتاب دارد.
روز پنجشنبه 12 آذر در روزنامه‌ها اعلام شد که قرار است به زودی مناسبات سیاسی ایران و انگلیس تجدید شود و حکومت از این وحشت داشت که این اعلام زمانی که محاکمه دکتر مصدق در جریان است و اظهارات دادستان ارتش، وجدان جامعه را جریحه‌دار کند.
مقاومت و عکس‌العمل‌های شدیدی را این جریان در میان مردم به وجود آورد از این رو حکومت در صدد برآمد که از راه‌های مختلف این مقاومت را در هم کوبیده و امکان هر گونه تظاهرات را که ممکن است به یک قیام عمومی مبدل شود از میان بردارد.
کاشانی با انتشار اعلامیه‌ای از خبر تجدید روابط سیاسی بین دو کشور اظهار نارضایتی کرد و آن را مخالف هدف‌های نهضت‌ ملی اعلام نمود.
روز شنبه 14 آذرماه در رادیو و روزنا‌مه‌های عصر اعلام شد که از امروز روابط سیاسی ایران و انگلیس برقرار گردید.
روز یکشنبه 15 آذر تظاهرات متعددی در تمام دانشکده‌ها صورت گرفت و موضوع تظاهرات و شعارها علاوه بر مصدق پیروز است اعتراض به تجدید روابط ایران و انگلیس بود.
روز دوشنبه 16 آذرماه حدود ساعت 10 صبح یک گروه کماندو که به مسلسل دستی مسلح بودند و لباس، قد، قامت و قیافه آنان از سایر نظامیان متمایز بود به دانشگاه تهران وارد شدند و به طرف دانشکده فنی رفتند.
بعد از کودتای 28 مرداد دانشکده فنی مرکز تظاهرات و تجمع دانشجویان بود و در واقع دانشجویان دانشکده فنی رهبری مبارزات دانشگاه را به دست داشتند.
آن روزها حدود یک ماه از شروع محاکمه شادروان مصدق در دادگاه نظامی می‌گذشت و جریان دادگاه نشان می‌داد که در مدت زمان کوتاهی رای فرمایشی علیه رهبر نهضت ملی که بدون شک حکم محکومیت خواهد بود، صادر خواهد شد.
به همین جهت از مدتی قبل نظامیان که به نظر می‌رسید از ماموران فرمانداری نظامی باشند در محوطه دانشگاه حضور و رفت و آمد دانشجویان را زیر نظر داشتند.
دانشجویان علی‌رغم حضور آنان و با غافل‌گیری ماموران به تظاهرات و دادن شعار می‌پرداختند ولی ورود کماندوها در روز 16 آذر به محوطه دانشگاه شکل حضور نظامیان را در محوطه دانشگاه تغییر داد.
در آن موقع دانشجویان در کلاس‌های درس حضور داشتند و زمانی که رئیس دانشکده فنی از ورود گروه کماندو آن هم مسلسل به دست به محوطه دانشکده مطلع شد، بلافاصله دستور می‌دهد زنگ دانشکده زده شود.
دانشجویان با سکوت و آرامش از کلاس‌ها خارج شده و ساختمان را ترک می‌کنند، هنگام خروج دانشجویان از سرسرای ورودی دانشکده، کماندوها روی آنان آتش گشوده و سه نفر از دانشجویان را مورد هدف قرارمی‌دهند، بقیه که نزدیک راهروها بودند از تیررس دور می‌شوند، براثر این حمله ناجوانمردانه احمد قندچی، مهدی شریعت رضوی و مصطفی بزرگ‌نیا سه جوان بی‌گناه به شهادت رسیده و تعداد زیادی از دانشجویان به شدت مجروح و بیش از سی تن از دانشجویان دستگیر می‌شوند.
حکومت از تنش‌های موجود در جامعه آگاهی داشت و به خوبی می‌دانست که اعلام تجدید مناسبات سیاسی ایران و انگلیس نمکی است روی زخم ملتهب مردم مبارز و همچنین حکم محکومیت دکتر مصدق.
دانشگاه تهران که رهبری مبارزات را در دست داشت حکومت را به یک پیشگیری خونین وادار کرد و برای سرکوب دانشجو و دانشگاه به طور مسلحانه به آن حمله برد – حکومت استبداد برای این کشتار بهانه‌اش ماهیت دانشگاه تهران بود.
بعد از گذشت مدتی در بعضی از نوشته‌ها دیده شد که علت حمله نظامیان به دانشگاه تهران در روز 16 آذر و شهادت دانشجویان، سرکوب تظاهرات دانشجویان علیه ورود نیکسون معاون رئیس‌جمهور آمریکاست و این موضوع به مرور در همه کتب و نشریات نوشته شد و این تعبیر عمومیت یافت.
این خبر بیشتر از این جهت شایع شد که در روز بعد از آن حادثه نیکسون وارد تهران شد و مورد استقبال هیئت حاکم و حکومت کودتا قرار گرفت…
ریچارد نیکسون در تاریخ چهارشنبه 18 آذرماه دو روز بعد از فاجعه دانشگاه به تهران وارد شد و خبر ورود او روز سه‌شنبه
17 آذرماه در روزنامه‌های عصر تهران اعلام گردید.
دستگاه حکومتی بیم آن داشت که ورود نیکسون و پذیرایی از او خشم دانشجویان را برانگیخته و صبری که از محاکمه رهبر دربند ملت و تجدید روابط با دولت استعماری انگلیس، لبریز شده با ورود یکی از نمایندگان اصلی طراحان کودتا به انفجار بینجامد…
ریچارد نیکسون معاون ژنرال آیزنهاور رئیس‌جمهور آمریکا بود که وزیر امور خارجه او دالس کودتای 28 مرداد را با کمک انگلیس به وجود آورد، او مانند سایر معاونان ریاست جمهوری شهرتی نداشت و پانزده سال پس از آن بعد از پایان دوره ریاست جمهوری لیندون جآن‌سون به ریاست جمهور آمریکا انتخاب شد و با اینکه از سیاست مداران ورزیده آمریکا بود در دوره ریاست جمهوری خود به طرز بسیار زننده که در تاریخ آمریکا سابقه نداشت از شغل خود کنار رفت.

نویسنده: ضیاء مصباح، اعضا جبهه ملی

منبع: روزنامه آفتاب یزد، شماره 5057، پنجشنبه 1396/9/16