ماجرای پردامنه مذاکره ایران و آمریکا؛ عذرخواهی رهبری از عطاءالله مهاجرانی!
هاشمی رفسنجانی، دوازدهم اردیبهشت ١٣۶٩: «تلفنی به آیتالله خامنهای گفتم، در صحبتها به آقای مهاجرانی اهانت شده است؛ قرار شد جبران شود.»
هاشمی دو سال پیش از آغاز ریاستجمهوریاش نامهای محرمانه به امام نوشته بود و از او خواسته بود که برخی مسائل پیچیده را قبل از رفتنشان حل کنند. یکی از آنها مسئلهی رابطه و یا تعامل با آمریکاییها بهعنوان ابرقدرت جهان بود؛ اما نشد.
اوایل اردیبهشت ۶٩ جیمز بیکر وزیر امور خارجهی امریکا گفت آمریکا آماده مذاکره مستقیم با ایران است. عطاءالله مهاجرانی یادداشتی با عنوان مذاکره مستقیم در روزنامه اطلاعات نوشت و استدلالهایی تاریخی، دینی و سیاسی آورد که مذاکره مستقیم غیرمنطقی نیست و استفاده از یک فرصت تاریخی است.
از هاشمی میپرسم این مقاله با هماهنگی او نوشته شده بود؟ میگوید: «نه، رسم ما با وزرا و همکارانمان این نبود که هر چیزی را که میخواهند بگویند، بیایند به ما بگویند. خودش نظری داشت و گفت.» اعتراضها به مقاله مهاجرانی بالا گرفت.
رهبری هم علیه پیشنهاد مذاکره سخن گفت؛ دوازدهم اردیبهشت ۶٩: «اما مسئله سادهلوحی و مذاکره. مذاکره یعنی چه؟ صرف اینکه شما بروید با آمریکا بنشینید حرف بزنید و مذاکره کنید، مشکلات حل میشود؟ اینطوری که نیست. مذاکره در عرف سیاسی، یعنی معامله. مذاکره با آمریکا، یعنی معامله با آمریکا. معامله، یعنی دادوستد؛ یعنی چیزی بگیر، چیزی بده. تو از انقلاب اسلامی، به آمریکا چه میخواهی بدهی، تا چیزی از او بگیری؟» بعد با اشاره به سابقه تاریخی گفته بود که آمریکاییها به قدمهای اول معامله قانع نمیشوند و بهتدریج چیزهای بیشتری میخواهند؛ «خاک بر سر آن ملت و دولتی که زیر بار اینطور تحمیلهای آمریکا برود. توقعات آمریکا نسبت به کسانی که در آنها اندکی ضعف احساس میکند، اینگونه است.» و گفته بود: «نخیر. من با مذاکره با آمریکا مخالفم و دولت جمهوری اسلامی، بدون اجازه من امکان ندارد چنین کاری را بکند و خودشان هم قاعدتا با چنین کاری موافق نیستند.»
میرحسین موسوی رئیس دولت پیشین نیز گفت رابطه ایران و آمریکا رابطه گرگ و میش است و هر مذاکرهای محکوم است. مجلسیها نیز که گمان میکردند این مقاله نشانهی جریاناتی در سطح کلان نظام است، طرحی دوفوریتی برای قانونیکردن قطع رابطه با آمریکا تا زمانی که شرایطی که امام گفته است تحقق پیدا کند را با دو فوریت آمادهی طرح در مجلس کردند. سخنرانی رهبری در دوازدهم اردیبهشت علیه موضوع مذاکره با آمریکا خیال آنها را از بابت رهبری آسوده کرد و کروبی گفت با توجه به سخنان ایشان نمایندگان طرح را پس گرفتند و در نامهای از بیانات رهبری هم تشکر کردند. هاشمی میگوید: «همه انتظار داشتند که من او را برکنار کنم و خودشان هم آمدند و استعفا دادند. من قبول نکردم و گفتم که شما دارید کار میکنید.» (در آن مقطع، مهاجرانی معاون پارلمانی رییسجمهور بود.)
هاشمی برای کاستن از فشارها تلفنی با رهبری مذاکره کرد و یک اتفاق جالب افتاد؛ همان روز (دوازدهم اردیبهشت) رهبری در نامهای به مهاجرانی نوشت: «شنیدم بعضیها از حرفهای امروز من، قصد طعن و توهینی نسبت به جنابعالی استنباط کردهاند و شاید بعضی خواستهاند یا بخواهند آن را مستمسکی برای اهانت به شما بسازند. اعلام میکنم که این استنباط غلط است. من یک فکر را تخطئه کردهام و نیت توهین به کسی نداشتهام و اگر بدون ارادهی من به شما توهین شده است، از شما عذر میخواهم. من شما را ده سال است به صدق و صفا و طهارت میشناسم و مطمئنم جز دلسوزی و خیرخواهی، نظری نداشتهاید. شما همچنان برادر خوب من هستید و حداکثر آن است که به توصیهی شما در مقاله «مذاکرهی مستقیم» عمل نخواهیم کرد.» و چنین هم شد و مذاکره با آمریکا به تعویق افتاد. البته این عذرخواهی حیات سیاسی مهاجرانی را نیز تمدید کرد. او سالها بعد (سال 92) گفت: «اگر همان یادداشت صمیمانه مقام رهبری نبود؛ روشن نبود سرانجام نویسنده آن مقاله به کجا میانجامید.»
منبع: کانال تلگرام جعفر شیرعلی نیا، https://t.me/jafarshiralinia