هسته اولیه تشکیل دهنده سپاه چه کسانی بودند؟
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در روزهای بحرانی اوائل انقلاب، امام خمینی به درستی تشکیل یک نیروی منسجم به جهت پاسداری از ارزش‌های انقلاب و خنثی کردن توطئه دشمنان را ضروری دانستند و در همین راستا فرمان تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را صادر فرمودند. اما روایت‌های جالبی از تلاش‌های اولیه برای تاسیس پاسدارترین نهاد برآمده از انقلاب اسلامی وجود دارد که مطالعه آن خاطرات بسیار جذاب است و زوایای مختلفی از برهه تاریخی نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی را روشن می‌کند.
علی دانش‌منفرد از اعضای اولیه سپاه در کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده درباره دستور امام مبنی بر تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌گوید: حضرت امام خمینی که مراحل انقلاب اسلامی را برای خود و مردم تدوین کرده بودند، پیشنهاد نمودند تا در کنار ارتش و نیروهای سه گانه‌اش و ژاندارمری و شهربانی، تشکیلاتی انقلابی، مردمی و مسلح از نیروهای انقلابی به وجود آید، همچنین اعلام داشتند که ارتش و نیروهای ارتشی بایستی باشند و فقط بازسازی، پاک سازی و نوسازی شوند، اما وجود تشکیلات جوان، مؤمن و انقلابی برای پاسداری از انقلاب اسلامی ضروری است.
به همین دلیل به بنده و چند نفر دیگر از برادرانی که در کمیته استقبال، کار اداره نیروهای انقلابی را بر عهده داشتیم مأموریت دادند تا طبق نظر امام و زیر نظر معاونت امور انقلاب، نخست‌وزیر دولت موقت، تشکیلات سپاه را به وجود آوریم، بنابراین پس از استقرار دولت موقت در اسفند ماه ۱۳۵۷، افراد مشروحه زیر برای ایجاد و تأسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مأموریت یافتیم و بلافاصله از مدرسه رفاه به محلی در خیابان پاسداران رفته و فعالیت خود را در قالب وظایف جدید آغاز کردیم. شورای فرماندهی سپاه با مسؤولیت این جانب و عضویت آقایان حاج محسن رفیق دوست، محمد غرضی، حاج جواد رفیق‌دوست و اصغر صباغیان، تشکیل و فعالیت خود را آغاز نمود.
در تقسیم‌بندی اولیه، آقای حاج محسن رفیق‌دوست به عنوان مسئول مالی و تدارکات، آقای محمد غرضی به عنوان مسئول عملیات و اینجانب به عنوان فرمانده سپاه، انجام وظیفه کردیم. دو نفر از اعضای شورای فرماندهی، یعنی آقایان حاج جواد رفیق‌دوست در قسمت تدارکات و احکام مصادره‌ای و آقای اصغر صباغیان در قسمت عملیات با آقای مهندس غرضی همکاری داشتند.
فعالیت‌های سپاه در روزهای اولیه
دانش‌منفرد درباره فعالیت‌های اولیه سپاه می‌گوید: وظایف سپاه در روزهای اولیه،حفظ و نگهداری مراکز حساس تهران مانند پادگان‌ها، هتل‌ها، کارخانجات بزرگ، دستگیری عوامل ضد انقلاب، بازجویی و کشف عوامل توطئه، حفظ و حراست از مراکز مهم کشوری مثل صدا و سیما، زندان اوین، مرکز ساواک در سلطنت آباد (سابق) و مراقبت و پاسداری از فرودگاه و کلیه مراکز حساس مثل کاخ‌های رژیم پهلوی، موزه‌های ملی و مراکزی از این قبیل بود. به عبارت دیگر به علت آن که دولت، حاکمیت لازم را به دست نیاورده و وضعیت کاملا در حالت انقلابی بود، هیچ دستگاهی که مسئول نگهداری مراکز حساس رژیم پهلوی باشد، وجود نداشت. از همین رو سپاه پاسداران به عنوان تنها تشکل تعیین شده از سوی امام ، حفاظت و نگهداری از این مراکز را از یک سو و تقابل با ضد انقلاب و نیروهای ساواکی را از سوی دیگر بر عهده داشت.
پس از شکل‌گیری سپاه یا به عبارت دیگر انتقال فعالیت‌های نظامی و انقلابی از کمیته استقبال از حضرت امام به مرکز سپاه، نیروهای انقلابی در رابطه با سپاه و تشکیلات جدید، کار خود را آغاز کردند. خیل نیروهای انقلابی و اسلامی به سوی سپاه آمدند و برای تداوم انقلاب و مراقبت از قیام مردم، سازماندهی شدند.
برای آموزش نیروهای انقلابی و مردمی که تجارب کار با سلاح‌های متفاوت را نداشتند، از نیروهای با تجربه و شناخته شده انقلابی ارتش استفاده کردیم. برای نوشتن اساسنامه و تشکیلات سپاه نیز از تجارب نیروهای انقلابی نظامی مانند شهید بزرگوار کلاهدوز و یاران و هم‌فکرانش بهره گرفتیم.
در آغاز تشکیل سپاه هیچگونه امکانات مالی نداشتیم و معاونت امور انقلاب دولت موقت هم یا به دلیل عدم امکانات یا عدم انگیزه، کمکی به سپاه نمی کرد. نیروهای سپاه که اکثر آنان متأهل بوده و از کار و فعالیت خود فاصله گرفته بودند، روزهای سختی را سپری می‌کردند. سلاح و امکانات را هم با هماهنگی معاونت امور انقلاب، نخست‌وزیر، از پادگان‌ها و مراکز نظامی تحویل گرفتیم.
در دوران تأسیس سپاه با وجود امکانات اندک مالی، تدارکاتی و تجهیزاتی، انجام فعالیت برای ما بسیار سخت بود، اما با شور انقلابی و ایمان نیروهای سپاه کارها با جدیت و پشتکار انجام می‌گرفت.
ادغام نیروهای انقلابی و تشکیل سپاه واحد
علی دانش منفرد در بخش دیگری از خاطرات خود می‌گوید: وظیفه دیگری که بر عهده شورای فرماندهی سپاه قرار گرفت، ادغام تشکل‌های انقلابی، مسلح و مشابه در سپاه بود؛ برای نمونه در غرب تهران، تعدادی از نیروهای انقلابی، تشکیلات کوچک، اما مشابه را تشکیل داده بودند. نیروهای تشکیل دهنده شهید محمد منتظری، آقایان دوزدوزانی، الویری، ابوشریف و چند نفر دیگر بودند که پس از چندین جلسه مذاکره و اعلام اینکه نظر امام (ره) و دولت بر یکی بودن فعالیت‌های مشابه است، پذیرفتند که در سپاه ادغام شوند و همینطور هم عمل شد.
در اولین روزهای تشکیل سپاه، از اکثر استان‌ها با سپاه ارتباط برقرار شد و در خیلی از مراکز استان‌ها شورای فرماندهی سپاه با توجه به هسته‌های انقلابی آن مراکز، تعیین و احکام برای آن‌ها صادر گردید.
مقابله با ضد انقلاب
از مهم‌ترین وظایف سپاه پس از حفظ امنیت در تهران و مقابله با عوامل رژیم پهلوی، مقابله با شورش‌های مناطق دیگر کشور بود. علی دانش منفرد در این رابطه می‌گوید: در زمان عضویت بنده در اولین شورای فرماندهی سپاه، شورش‌هایی در گنبدکاووس، کردستان و جاهایی دیگر از کشور توسط افراد ضدانقلاب و با تحریک آن‌ها صورت پذیرفت که با اعزام نیروهای سپاه از تهران، موفقیت‌های بسیار خوبی در آرام کردن آن مناطق داشتیم.
گرچه جریانات روزهای اول پیروزی انقلاب، تمام پرشور و حساس بودند؛ اما چند حادثه یا مأموریت از حساسیت بیشتری برخوردار بود و این ماموریت های سپاه، محیط انقلاب و کشور را به صورت وصف‌ناپذیری پاکسازی می‌کرد و نیروهای سپاه با همکاری صمیمانه مردم، این عناصر خائن را شناسایی و با پذیرش خطرات فراوان، اکثریت قریب به اتفاق آنان را بازداشت و بازجویی نموده و اطلاعات خوبی را از آن‌ها دریافت کردند و پس از خاتمه بازجویی آنان را به دادگاه انقلاب تحویل می‌دادند.
منبع: پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی
