پس از 26 سال، انتشار روایت ایرانی از واقعه میکونوس؛ چه کسی شلیک کرد؟
پس از واقعه میکونوس و پایان دادگاه آن، کتابهای نسبتا زیادی درباره این مسأله نوشته شد؛ اما در ایران به غیر از فصلی از یک کتاب دیگر به ماجرا اشاره نشده است. کتاب «نقاشی قهوهخانه» اولین اثر ایرانی است که از زاویه نگاه متهم اصلی ماجرا نوشته و منتشر شده است و از این جهت اثری بسیار مهم به شمار میرود.
در 26 شهریور 1371 مقارن با پنجشنبه، ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۲ سه مرد از تیمی تروریستی وارد میدان پاک میشوند و به سوی رستوران میکونوس میروند، یکی برای مراقبت دم در میایستد و آن دو نفر دیگر وارد رستوران میشوند. در آنجا 9 نفر که غالبا عضو حزب دموکرات کردستان ایران بودند، دور یک میز نشسته و تشکیل جلسه داده بودند. مرد مسلحی که نیمی از صورت خود را پوشانده بود به روی آنها آتش میگشاید و مرد طپانچه به دست، به دو نفر از مضروبین تیر خلاص میزند. در اثر این عملیات تروریستی چهار نفر از جمله رهبر حزب کشته و صاحب رستوران نیز به سختی مجروح میشود. این ماجرا تبدیل به یکی از جنجالیترین پروندههای تاریخ قضایی آلمان شد؛ پروندهای که کاظم دارابی، دانشجو و تاجر ایرانی مقیم آلمان از متهمان اصلی آن به شمار میرود. روند تحقیقات دادستان عالی ایالت برلین، نحوه بازپرسی، جهتگیری شهادت شاهدان، بازیسازی اپوزیسیون، فشار مطبوعات و افکار عمومی آلمان و … موجب شد دادگاه میکونوس پس از سهونیم سال دادرسی (۲۸ اکتبر ۱۹۹۳- ۱۰ آوریل ۱۹۹۷) حکم به محکومیت دارابی و دولت ایران بدهد. ایران هیچگاه مسوولیت حادثه میکونوس را نپذیرفت؛ ولی این مسأله باعث ایجاد بحرانی میان ایران و کشورهای اروپایی شد، بهنحوی که آنان سفرای خود را از ایران فراخواندند. کاظم دارابی درنهایت پس از 15 سال در 20 آذر 1386 بیگناه شناخته شد و پس از آزادی بلافاصله از آلمان اخراج شد. او در بدو ورود اعلام کرد بهزودی خاطرات خود را مینویسد. از آن روز تقریباً ده سال میگذرد و حالا کتاب خاطرات کاظم دارابی با عنوان «نقاشی قهوهخانه» به قلم محسن کاظمی توسط انتشارات «سوره مهر» روانه بازار نشر شده است.
نگاهی به آثار نوشتهشده درباره ماجرای میکونوس
همانطور که در مقدمه گفتیم در خارج از ایران درباره واقعه و ماجرای میکونوس آثار زیادی نوشته شده است، ولی کتاب «نقاشی قهوهخانه» نخستین اثر ایرانی این ماجراست. پیش از این نوشته سیدحسین موسویان، سفیر وقت ایران در آلمان کتابی با عنوان «چالشهای روابط ایران و غرب: بررسی روابط ایران آلمان (از وحدت دو آلمان تا میکونوس)» به بررسی این واقعه از منظری سیاسی و دیپلیماتیک پرداخته بود. در این بخش مروری میکنیم بر آثاری که در خارج کشور در این باره نوشته شده است.
یکی از نخستین آثار نوشته شده درباره میکونوس کتاب «هنوز در برلن قاضی هست»؛ در چهار فصل (فصل اول: مقدمات ترور و ترور، فصل دوم: پس از ترور، فصل سوم: دادگاه، فصل چهارم: برخورد با دادگاه) و در ۲۶۴ صفحه به این مسأله پرداخته است. این کتاب را سه نفر از اعضای «آرشیو اسناد و پژوهشهای ایران-برلن» به نامهای پاینده، خداقلی و نوذری نوشته و در آن از سه سال برگزاری دادگاه نوشتهاند. این کتاب تلاش کرده است ایران را در این ماجرا محکوم نشان دهد. این سه نفر کتابی دیگر به نام «سیستم جنایتکار، اسناد منتخبی از دادگاه میکونوس» در ۳۰۹ صفحه نوشتهاند و با تمرکز بر شهادتهای فردی به نام ابوالقاسم مصباحی، سعی میکنند جنایت رخداده در میکونوس را یک جنایت سیستماتیک دولتی از سوی نظام جمهوری اسلامی ایران جلوه دهند. همچنین پرویز دستمالچی، کسی که در واقعه حضور داشت و جان به در برد، در کتاب ۵۰۸ صفحهای به نام «ترور به نام خدا»، سعی کرده ایران را در این ماجرا متهم نشان دهد. دستمالچی در این کتاب بخشی از اسناد «میکونوس»، بریدههایی از مطبوعات فارسیزبان و اپوزیسیون را کنار هم قرار داده است. «نوربرت زیگموند» نیز خبرنگاری بود که در ماجرای میکونوس بسیار تحقیق کرد و گزارشهایش در رسانههای آلمان منتشر شد. او حتی رساله دکترای خود را به همین موضوع اختصاص داد و از آن دفاع کرد. رساله دکترای زیگموند با عنوان «محاکمه میکونوس، محاکمه تروریستها تحت نفوذ سیاست خارجی و سرویسهای اطلاعاتی لوگ غیرانتقادی آلمان با ایران» در قالب کتابی ۵۳۶ صفحهای به سال ۲۰۰۱ م منتشر شد. دیگر خبرنگار آلمانی که از این ماجرا کتاب نوشت «ویلهلم دیتل» بود که اثری با عنوان «تاریخچه BKA» نوشت و به نقش سرویس اطلاعاتی آلمان در کشف ماجرا پرداخت. رؤیا حکاکیان، نویسنده ایرانی یهودیتبار مقیم آمریکا در رمانی به نام «قاتلان قصر فیروزه» واقعه میکونوس را دستمایه قرار داد؛ اما به دلیل تأثیر از دستمالچی به همان راه وی رفته است تا جمهوری اسلامی در این ماجرا محکوم باشد. کتابی چهارجلدی نیز با عنوان «قضیه میکونوس» از سوی تشکیلات اپوزیسیون ایرانی در تبعید منتشر شده و در کتاب چهارم قبل از اعلام رأی نهایی دادگاه ایران را محکوم ماجرا معرفی کرده است. محمود نادری نیز در فصل 25 کتاب «حزب دموکرات آلمان» طی 15صفحه به ماجرای میکونوس پرداخته است.
محسن کاظمی درباره کتاب چه میگوید
از آغاز تا انجام این پژوهش، بیش از 10سال، تلاش مجدانهای صورت گرفت، تا مصاحبه با کاظم دارابی و پژوهش درباره واقعه میکونوس در سکوت پیش برود. به این منظور و برای دوری از شائبه تأثیرپذیری از فضاهای غیر واقعی و تبلیغاتی که پیرامون این حادثه شکل گرفته و ادامه یافته است، از مراجعه به سازمانهای ذیربط (برای دریافت اسناد و مدارک) پرهیز شد. چراکه هریک از آنها علاوهبر اعلام مواضع خویش، مدارک و مستندات خود را به دستگاه قضایی آلمان ارائه داده بودند.
آن مدارک و مواضع در مسیر دادرسی مورد استفاده قرار گرفته و بسیاری از آنها منتشر شده بودند؛ پس گذرشان به این بررسی افتاده است. به جز خانم اونیا (مربی دختر دارابی) و آقای کولوگه (وکیل دارابی)، مکاتبه و استعلامی با هیچ شخصی (حقیقی و حقوقی) صورت نگرفت. بدین روی ترجیح داده شد تا این پژوهش به داشتههای خود و آوردههای دارابی بسنده کند و چراغ خاموش پیش برود. و بنابر اصرار پیشگفته مبنیبر انجام تحقیق بیسروصدا، از مراجعه به اشخاصی که به انحای مختلف نامشان در دادرسی میکونوس مطرح شده بود و مصاحبه با آنها احتراز گردید، اما این احتراز مشکلی فراروی تحقیق ایجاد نکرد، چون عمده این اشخاص در زمان برگزاری دادگاه میکونوس در جایگاه شهود و مطلعین قرار گرفته یا حداقل بازپرسی شده بودند و اظهاراتشان قابل دستیابی بود. متن با زبان «من راوی» روایت و تدوین شده است. در تدوین هدف حفظ اصالت گفتار و پیام بوده است، اما در پارهای موارد با افزودن ذوق و حال فضای مصاحبه و تزریق دادهها و اطلاعات برآمده از پژوهش همترازی گفتار و نوشتار را درهم ریخته است، با این حال روح کلام و اصالت گفتار راوی حفظ شده است. در مواقعی برای خروج از یکنواختی و برای نشان دادن نحوه بیان، گویش و لهجه دارابی، عین جملات وی در داخل «گیومه» درج شدهاند.
منبع: روزنامه صبح نو
