ماجرای شکل گیری سپاه موشکی ایران!

اختصاصی خاطره نگاری-

بچه های دهه 60، سرگرمی شان این همه دنیای اسباب بازی مجازی و غیر مجازی که نبود. یک برگ کاغذ باطله بهانه شروع یک بازی هیجان انگیز بود. موشک بازی. طراحی و مهندسی موشکهایی که بیشترین برد را با پروازی زیبا داشته باشند. کم کم آتاری و سگا و .. جای این بازی ها را گرفت. بعدها که موشکهای کاغذی را به کل کنار گذاشتیم، پی بردیم گویا موشکهای فولادین هم در همان دهه 60 نقش موثری و منحصربفردی داشتند. بهرحال موشک از کودکی تاکنون جزئی از خاطرات و اخبار زندگی مان شده. همین دو شب پیش بود که آخرین ساعات شب قبل از خواب دوباره آمد و خواب را از سر همه پراند. به همین بهانه مروری داریم از نقش این سلاح راهبردی در جنگ و مسیری که به تولید آن در صنایع نظامی منجر شد.

تشکیل یگان موشکی سپاه

16 مهر 1359، هفدهمین روز از آغاز جنگ تحمیلی، اولین موشک کوتاه برد “فراگ7″، با نام روسی “لونا”، توسط ارتش عراق به شهر دزفول شلیک شد؛ هفتاد نفر شهید و بیش از سیصد تن زخمی شدند. این تنها شروع کار بود و عراق تا آبان 1361 با بیش از 65 فروند موشک دیگر، کشور را مورد هجوم قرار داد. آنچه که از این حملات باقی می¬ماند ویرانی و آوارگی مردم شهرهای مختلف بود. روند موشک باران شهر دزفول و سایر شهرها تا اواخر سال 1362 ادامه داشت و همزمان با عملیات بزرگ “خیبر” به اوج خود رسید. در این مقطع، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، برای نخستین بار با موافقت امام خمینی در 26 بهمن 1362 با آتشبارهای توپخانه دست به مقابله به مثل محدودی زده و مراکز نظامی و اقتصادی شهرهای بصره، خانقین و مندلی عراق را مورد هدف قرار دادند. با توجه به شرطی که امام برای اقدام متقابل پاسخ موشک باران گذاشته بود، قبل از اجرای آتش، اخطارهای لازم به مردم این شهرها، برای خروج از هدفهای مورد نظر داده شد؛ بعدها فرمانده وقت جنگ فاش کرد امام در طول جنگ تاکید داشت مناطق غیر نظامی مورد هدف قرار نگیرد. بهرحال این اقدام ایران، سرانجام منجر به میانجی گری سازمان ملل و صدور توافقنامه “12 ژوئن 1948” (خرداد 1363)، گشت که از طرفین درگیر می خواست از حمله به مناطق مسکونی یکدیگر خودداری کنند. در ادامه روند جنگ، با تصرف جزایر مهم و راهبردی مجنون همراه با ذخایر عظیم نفت خام، ایران در موقعیت برتر سیاسی و نظامی قرار گرفت و عراق درصدد برآمد تا ایران را مهار کند. در این شرایط بود که متجاوز با حمایت سایر کشورها جنگ شهرها را مجددا آغاز کرد. ایران هم به دنبال حملات موشکی و هوایی عراق، اولین گام به منظور بهره¬گیری از دریافت موشک های میان برد را در تابستان 1363 برداشت. تیر ماه همان سال محسن رفیق دوست، وزیر وقت سپاه، از سوی کشورهای لیبی و سوریه به طور رسمی دعوت شد.
ثمره حضور وزیر سپاه در سوریه و لیبی و به دنبال آن سفر رئیس جمهور وقت، آیت ا.. خامنه ای، به این کشورها دستیابی ایران به یک سلاح راهبردی جدید، یعنی موشک میان برد، بود. در پی این دیدارها حافظ اسد، رئیس جمهور وقت سوریه، آموزش به کارگیری موشک به تعدادی از نیروهای ایرانی را متعهد شد و رئیس جمهور لیبی نیز جهت تحویل تعداد محدودی موشک “اسکاد بی” همراه با تجهیزات، به ایران قول همکاری داد. پس از این مذاکرات، تشکیل یگان موشکی در دل توپخانه سپاه کلید خورد.

از اعزام به سوریه تا جهاد خودکفایی

فرماندهی وقت توپخانه سپاه پاسداران، حسن تهرانی مقدم، به همراه دوازده نفر دیگر در تاریخ سوم آبان 1363 جهت یادگیری فنون بکارگیری موشک و تجهیزات آن به سوریه اعزام می شوند؛ گرچه برای این آموزش نیاز به گروهی 40 نفره بود ولی مقرر شد هر نفر در چندین تخصص آموزش ببینند. سوری ها برای آموزش برنامه ای شش ماهه به نیروهای ایرانی ارائه کردند ولی حسن تهرانی مقدم، که در این ماموریت مسئولیت نیروهای ایرانی را بر عهده داشت، مدت شش ماه آموزش را نپذیرفت و سرانجام سوری ها زمان دوره به نصف کاهش دادند. آنها در این دوره توانستند نحوه بکارگیری دو نوع سیستم موشکی “اسکاد بی” و “فراگ 7” را فراگیرند. پس از سپری شدن 4 ماه از اعزام گروه به سوریه، بامداد 21 اسفند 1363، راس ساعت 3:20، اولین موشک “اسکاد بی” توسط شهید مقدم و رزمندگان یگان موشکی سپاه به سمت پالایشگاه کرکوک پرتاب می شود. با ادامه حملات عراق، دومین موشک نیز به سمت بانک رافدین شلیک می شود.
وست کاروس و جوزف.س.برمودز مسیر صنعت موشکی ایران را پس از شلیک اولین “اسکاد بی” اینگونه گزارش می دهد: “ایرانی ها جهت فراهم نمودن موشکهای بالستیکی برای نیروهای نظامی خود دست به اجرای سه برنامه جداگانه ای زده اند و احتمالا مهمترین آنها (موشک) ایران-130 است که جنگ افزاری با برد یکصد و سی کیلومتر می باشد که در ایران توسعه و تحول یافته و در دست ساخت می باشد…. در اواخر سال 1986، ایرانیان موشک دومی، که آنرا عقاب می¬خواندند را وارد صحنه کردند. ایرانیان آنرا موشک میخواندند، اما عقاب در واقع یک فشفشه یا راکت بزرگ بدون سیستم هدایت شونده است. معمولا جنگ افزاری مثل عقاب صرفا به عنوان یک راکت توپخانه پشتیبانی کارزار تلقی می شود، اما در قالب جنگ خلیج ایرانیان توانسته اند که عقاب را به عنوان یک سیستم استراتژیک به کار گیرند.”
پس از اتمام جنگ، صنعت موشکی ایران همچنان با شهید تهرانی مقدم همراه است و حسن با توجه به کمبود تجهیزات زمینی موشکهای شهاب و محدودیت تولید در صنایع وزارت دفاع، تصمیم به راه اندازی مرکز تحقیقات موشکی در فرماندهی موشکی می گیرد. سالنی را از شرکت صبا باطری اجاره کرده و تجهیز می نماید و در مدت 6 ماه چهار سیستم تجهیزات زمینی موشک دوربرد شهاب 3 طراحی و ساخته می شود و در طول دو سال 50 سری تجهیزات زمینی موشک شهاب 1 و 2 ساخته شده و با این کار کمبودها مرتفع میگردد. بهرحال این اقدامات علاوه بر اینکه ظرفیت توان موشکی جمهوری اسلامی ایران را بالا می برد، موجب می شود ظرفیت دفاع موشکی سازمانهای حزب ا.. لبنان و حماس در فلسطین نیز ارتقا یابد که در جنگهای 33 روزه و 22 روزه مشاهده شد. شهید تهرانی مقدم نهایتا در سال 1384 به جانشینی نیروی هوایی سپاه منصوب گردید و در سال 1385 پژوهشکده فضایی و موشکی سپاه را تاسیس نمود. یک سال بعد از آن هم پژوهشکده را ارتقا داده و به سازمان خودکفایی تبدیل کرد. سرانجام 21 آبان 1390 در پادگان امیرالمومنین این سازمان به همراه 31 نفر دیگر به شهادت رسید.

شهدای موشکی عرفه 1384

گرچه انفجار شدید پادگان ملارد و شهادت جمعی از نیروهای این پادگان منجر شد خبرها و اطلاعاتی از خدمات موشکی این شهدا در رسانه¬ها مطرح شود ولی با توجه به ریشه هایی که پیشرفت صنعت موشکی کشور در دوران جنگ و توپخانه های آن دوران دارد، می توان عناصری را پیدا کرد که در گذشته در مسیر صنعت موشکی نقش آفرین بوده اند و چون در این حادثه نبودند تابحال نامی از آنها برده نشده است. شهیدان صفدر رشادی و غلامرضا یزدانی دو تن از شهدای عرفه 1384 می باشند که نامشان با صنعت موشکی پیوند دارد؛ درواقع برای یافتن این پیوند باید به کشف رابطه این شهدا با شهید تهرانی مقدم پرداخت و به دوران تشکیل توپخانه سپاه و ایده هایی که کم کم به ساخت موشک منجر شد، برگشت.
قبل از اعزام تیم شهید تهرانی مقدم به سوریه، در پاییز سال 1360 و قبل از عملیات طریق القدس، حسن تهرانی مقدم طرح هماهنگی آتشهای خمپاره را به معاون وقت فرماندهی عملیات طریق القدس، حسن باقری، ارائه می دهد. شهید باقری، تهرانی مقدم را به عنوان مسئول هماهنگی آتش های خمپاره سپاه در قرارگاه کربلا منصوب میکند. شهید مقدم با دعوت از مسئولین ادوات یگانها مبادرت به ایجاد مرکز هماهنگی آتش بین یگانهای سپاه به منظور استفاده حداکثری از آتشهای موجود می نماید و برای اولین بار در عملیات طریق القدس با ایجاد هماهنگی، کلیه آتشهای جنگ برروی پل سابله متمرکز شد و شکست بر قوای دشمن وارد شد. پس از پیروزی در عملیات فتح المبین که غنایم زیادی از جمله 160 عراده انواع توپ به دست می آید، ایده تشکیل توپخانه سپاه مطرح می شود. در همین ایام شهید غلامرضا یزدانی توپخانه تیپ 2۷ محمد رسول ا… (ص) را راه اندازی کرد تا در عملیات فتح‌المبین نقش آفرین باشد. نقش شهید یزدانی در توپخانه سپاه پررنگ و مداوم است به طوریکه با نگاهی به زندگی نظامی این شهید برداشت می شود که گویا مراحل حضور در یگانهای مختلف توپخانه سپاه باید طی شود تا بتواند به عرصه موشکی ورود کند. در عملیات رمضان مسئولیت فرماندهی توپخانه قرارگاه نصر را پذیرفت و در عملیات مسلم بن عقیل فرماندهی توپخانه قرارگاه ظفر را برعهده گرفت. سپس در عملیات والفجر مقدماتی، والفجر ۱ فرماندهی توپخانه قرارگاه حمزه سیدالشهدا را به او سپردند. گروه توپخانه‌ ۴۰ رسالت را نیز تأسیس کرد. در سال ۱۳۶۶ همزمان معاونت عملیاتی توپخانه سپاه و فرماندهی توپخانه قرارگاه نجف اشرف را برعهده گرفت و توانست با آتش مؤثر، زمینه را برای نفوذ نیروهای پیاده فراهم کند. بعد از اتمام جنگ نیز وارد دانشکده توپخانه سپاه پاسداران شد و دوره عالی توپخانه را با موفقیت گذراند. بعد از فارغ التحصیلی در رشته مدیریت امور دفاعی در سال 1376، مسئولیت دانشکده علوم و فنون توپخانه سپاه به او واگذار گردید و ضمن آن به تدریس مشغول شد. اما از این پس، پیوند مستقیم غلامرضا یزدانی با صنعت موشکی از سال 1377 با ورود به نیروی هوایی سپاه آغاز شد. مدتی جانشین فرمانده یگان موشکی نیروی هوایی شد و چندی بعد بعنوان فرمانده پدافند هوایی نیروی هوایی منصوب شد.
ارتباط شهید صفدر رشادی با این صنعت نیز از طریق ورود به سپاه در تاریخ 27/6/58 و انتصاب به سمتهای جانشینی قرارگاه صاعقه نیروی هوایی، رئیس تیپ 7 موشکی جدید نیروی هوایی، معاون هماهنگ کننده قرارگاه موشکی نیروی هوایی و در نهایت معاونت طرح و برنامه و بودجه و مالی نیروی هوایی، برقرار شد. که سرانجام هردو در 19 دی 1384 به شهادت رسیدند.

محقق و نویسنده: علیرضا موحدیان