خاطره نویسی جنگ تحمیلی
خاطره نویسی یکی از انواع مهم و پرکاربرد کار نگارش است. نوع رایجی که در ضمن از این منظر که بسیاری از نویسندگان غیرحرفه ای و افراد عادی نیز بدان گرایش دارند ،تفاوت های آشکاری با انواع دیگر نوشتارها دارد.
در واقع در همه جای جهان و در میان مردم سراسر کره خاکی از زبان های گوناگون افراد بسیاری هستند که پیوسته در کار نگارش خاطرات روزانه خویش اند. مردمانی که البته کار خاطره نویسی را نه به شکل حرفه ای و تخصصی که به شیوه ای غالبا ذوق ورزانه (آماتور) دنبال می کنند. آنان برای نگارش خاطرات شخصی خویش هرگز از پی فراگیری تکنیک ها و فنون نگارش و حضور در کلاس های آموزش نویسندگی نیستند چرا که متون خاطرات روزانه عموما فاقد مخاطبان عام هستند و نویسندگان این گونه از نوشته ها به طور کلی به نیت انتشار متون خود دست به قلم نمی برند.
با این همه خاطره نویسی نیز به هر حال فنون و تکنیک های خاص خود را دارد و تردیدی نیست که با فراگیری صناعت های ویژه این نوع نوشتاری، نویسندگان غیرحرفه ای نیز می توانند به نوشته های خویش رنگ و جلایی جذاب تر و خواندنی تر ببخشند. از این گذشته دسته ای از متون خاطره نیز هستند که به هر حال از مخاطبان عام برخوردار می شوند. تا آنجا که گروهی از این متن ها امروزه از جمله آثار ارزشمند ادبی به شمار می آیند و انتشارشان همواره با استقبال انبوهی از خوانندگان و علاقه مندان رو به رو می شود. یکی از پرمخاطب ترین آثاری که عنوان خاطره نوشته بدان ها اتلاق می شود خاطرات جنگ است. نوشته های روزانه ای که فرماندهان، سربازان و بطور کلی رزم آوران میدان های نبرد از لحظه های حضور خویش در جبهه ها و سنگرهای جنگ به رشته تحریر درآورده اند.
جنگ تحمیلی عراق علیه کشورمان که ما ایرانیان با عنوان دفاع مقدس از آن یاد می کنیم بی هیچ تردیدی یکی از بزرگترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران ،منطقه و حتی جهان است. جنگی که نتیجه آن را نه تجهیزات و امکانات پیشرفته جنگی در نزد دو طرف مخاصمه که ایثار و از جان گذشتگی طرف دفاع کننده یعنی رزمندگان دلاور ایرانی رقم زد و به این ترتیب شگفتی های روی داده در لحظه لحظه آن نبردهای تاریخی هر انسان تعالی خواهی را برآن می دارد تا به قصد عبرت آموزی و تجربه اندوزی در زیر و بم های آشکار و نهان آن به کنکاش و مطالعه بپردازد. از همین رو تردیدی نیست که ثبت خاطرات جنگاوران حاضر در سنگرهای جنگ تحمیلی را می باید کاری کاملا جدی و تخصصی به شمار آورد و برای ارتقای سطح کیفی این دسته از نوشته ها تلاش ویژه ای به خرج داد. تلاشی که بخش مهم و ارزشمند آن را می توان در آموزش فنون و تکنیک های نویسندگی در زمینه خاطره نویسی جست وجو کرد.
بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس با هدف آموزش فنون خاطره نگاری یادداشت نویسی و تاریخ شفاهی جنگ و دفاع مقدس به انتشار کتاب ارزشمند و مفیدی با عنوان خاک و خاطره اقدام کرده است. کتاب خاک و خاطره نوشته احمد دهقان در ۷ فصل تحت عناوین فصل اول / رنسانس مرز خاطرات، فصل دوم / فراز و فرود خاطره نویسی در ایران، فصل سوم / نهضت خاطره نویسی جنگ، فصل چهارم / خاطره نوشته ها ادامه رزم ،فصل پنجم / شناخت خاطرات فصل ششم / یادداشت نوشته ها و فصل هفتم / تاریخ شفاهی خاطرات شفاهی به رشته تحریر درآمده و در پایان نیز دو بخش منابع و آشنایی با مولف گنجانده شده است.
احمد دهقان در فصل نخست کتابش در تشریح ساده و مختصری از خاطره نویسی جنگ آورده است:
تاریخ جهان پر از کشمکش های سهمگین و وحشتناک است. یکی از زیرگروه های مهم خاطره نویسی متعلق به کسانی است که خاطرات خود را از جنگ ها نوشته اند. در ابتدا این سرداران جنگی بودند که شرح کشورگشایی هایشان مهم بود ولی در دوره جدید سربازان و افرادی هم که فقط عنوان جنگجو را بر سینه داشتند خاطرات خود را نوشتند و خاطره نویسی گسترش یافت.
همچنین در ادامه همین مطلب نویسنده به نقل از یکی از سربازان جنگ مکزیک با نام برنال دیاز دل کاستیلو و از مقدمه کتاب خاطرات وی جملاتی آورده که می تواند تعریف ساده و کاملی باشد از فن خاطره نویسی جنگ:
من به مدد الهی می خواهم از جنگی شرح دهم که خود در آن شرکت داشته ام، از چیزهایی بگویم که خود شاهد آن بوده ام و مثل شاهدی بی طرف به زبانی بنویسم ساده و بی تکلف بی هیچ پیچ و تابی به حوادث و مطالب. من حالا عمری را پشت سر گذاشته ام ،هشتاد و چهار سال از عمرم می گذرد. بینایی و شنوایی خود را از دست داده ام و دست بر قضا چیز دندان گیری هم ندارم که برای بچه ها و نواده های خود بگذارم جز همین سرگذشت که یک داستان واقعی است و خواهید دید که چه داستان حیرت انگیزی است.
یکی از ویژگی های مهم کتاب دهقان توجه وی به متون خارجی و آثار کلاسیک فارسی است که مطالعه این آثار می تواند هنرجویان و نویسندگان مبتدی این عرصه را در فراگیری رموز خاطره نویسی به کار آورد و صورت های متنوعی از ادبیات خاطره نگاری را در اختیار آنان قرار دهد. از جمله منابع ارزنده ای که در نگارش خاک و خاطره مورد توجه احمد دهقان قرار گرفته و در بخش های مختلف کتاب از آنها استفاده شده است می توان به این آثار اشاره کرد:
جنگ ایران و انگلستان در خرمشهر تالیف خانلر میرزا احتشام الدوله، خاطرات جنگ جهانی دوم نوشته وینستون چرچیل ترجمه تورج فرازمند، خاطرات سردار اسعد بختیاری تالیف جعفر قلی خان سردار بهادر، خاطرات مارشال ژوکوف نوشته گئورکی ژوکوف روزشمار عملیات بولیوی نوشته ارنستو چه گوارا ترجمه محمدعلی عمویی، سفرنامه ناصرخسرو گزارش سفر تالیف میرزا صالح شیرازی . . . و سایگون سقوط کرد اثر پل دریفوس.
کتاب خاک و خاطره پائیز سال گذشته در هزار نسخه به چاپ رسیده و در اختیار علاقه مندان و هنرجویان این عرصه قرار گرفته است.
نویسنده: بهروز شبستری
منبع: سایت ساجد
