روایت عکاسان خارجی از بحبوحه انقلاب اسلامی؛ از دستگیری توسط ساواک تا عکس از امام خمینی

در بحبوبه انقلاب و درگیری‌های شدید بین رژیم و مردم ناراضی، دیوید بارنت، عکاس خبری مشهور آمریکایی، در خیابان‌ها می‌گشت و از مردم عکاسی می‌کرد.
روزنامه «ایران» نوشت: آقای بارنت در کتابی با عنوان «۴۴ روز در ایران» که حاوی عکس‌های دوران پیروزی انقلاب اسلامی است می‌نویسد: «وقتی از خرابه‌های خانه سوخته‌ای عکاسی می‌کردم که ساواک از آن به‌عنوان خانه شکنجه انقلابیون استفاده می‌کرد دستگیر شدم. رژیم از مخالفان هراس داشت. یادم می‌آید در خیابان اتومبیل آدمی به نام تقی لطیفی (رئیس آجودانی ژاندارمری) مورد حمله کوکتل مولوتف‌ها قرار گرفت. بعد مردم او را از اتومبیل بیرون کشیدند و حسابی کتکش زدند. می‌گفتند او مأمور ساواک بوده و مردم هم از ساواک متنفر بودند. من این لحظه را شکار کردم…»
یکی از بزرگترین موفقیت‌های آقای بارنت این بود که تنها چند روز پس از ورود پیروزمندانه آیت‌الله خمینی به ایران توانست از ایشان عکاسی کند. او چند روز در خیابان‌ها از مردم عکاسی کرده بود و بعد با زیرکی توانست خودش را به اتاق آیت‌الله برساند.
او به خبرنگار نیویورک تایمز می‌گوید: «قبل از اینکه وارد اتاق آیت‌الله بشوم، دوربینم را بررسی کردم، درست مثل هر عکاس دیگر. قرار بود از شخصیت مهمی عکاسی کنم. دلم نمی‌خواست این فرصت تاریخی را از دست بدهم. وقتی آماده شدم، در اتاق باز شد. با سکوت رو به رو شدم. واقعاً شگفت انگیز بود که بیرون اتاق شلوغ و پر سر و صدا بود و داخل اتاق آرام و ساکت. انگار به صفحه تلویزیونی نگاه می‌کردم که صدایش را قطع کرده‌اند.
وقتی وارد اتاق شدیم، یکی از روحانیون سینی را مقابل آیت‌الله گرفته بود تا لیوانی آب به ایشان بدهد. آیت‌الله روی زمین نشسته و به دیوار تکیه داده بود و حدود سه متری با من فاصله داشت. برای نخستین بار بود که ایشان را از نزدیک می‌دیدم. خیلی دوست داشتم ببینم ایشان چه شکلی هستند. آیت‌الله خمینی دقیقاً مثل عکس‌هایش بود.
خیلی سریع چند تا عکس گرفتم. بعد به آن طرف اتاق رفتم. آیت‌الله خونسرد، باوقار و آرام بود. ایشان با صدایی آرام و بدون نگرانی با چند روحانی دیگر صحبت می‌کرد. اصلاً نگاهم نکرد و فکر کنم اصلاً متوجه حضور من نشد. شخصیت واقعاً خاصی داشت.»

تظاهرات روز عاشورای حسین، سال 1357

انقلاب ۱۳۵۷ ایران دموکراتیک بود

عکس اصلی این صفحه، تظاهراتی است که در تاریخ ۲۰ آذر ۱۳۵۷ و مصادف با روز عاشورا در تهران برگزار شد و عکاس خبرگزاری آسوشیتدپرس آن را ثبت کرد. میلیون‌ها ایرانی در چنین روزی به خیابان‌های تهران آمدند تا علیه رژیم دیکتاتوری شاه تظاهرات کنند و فریاد دموکراسی سر بدهند. هرچند دقیقاً نمی‌توان گفت چه تعداد پیر و جوان، زن و مرد و کوچک و بزرگ در این روز به خیابان‌ها آمدند، امّا بر مبنای نظر برخی از مورخان میلیون ها نفر در این روز تاریخی به خیابان‌ها قدم نهادند و فریاد آزادیخواهی سر دادند. این تظاهرات یکی از بزرگ‌ترین تظاهرات‌ جنبش‌های مشهور دموکراسی خواهی در جهان محسوب می‌شود که تاریخ تا به حال به خود دیده است. شاید جنبش استقلال هند و انقلاب روسیه و شماری از شورش‌های ۱۹۸۴ اروپا با جنبش ایرانی‌ها قابل قیاس باشند.
در این روز قطعنامه‌ای برای تظاهرکنندگان خوانده شد که به قانون یا منشور انقلاب معروف شد. در بند چهارم این قطعنامه آمده است: با توجه به همزمانی این روز با روز جهانی حقوق بشر تأکید می‌شود که نه تنها تأمین حقوق فطری و طبیعی بشر از اساسی‌ترین هدف‌های جنبش ماست، بلکه اسلام خود مبتکر حقوق بشر است.
در این عکس ثبت شده در تاریخ ۲۰ آذر ماه، پسربچه‌ای را می‌بینیم که مشتش را جلوی پارچه نوشته‌ای بالا آورده که رویش نوشته شده: «هر کس حق دارد در اداره عمومی کشور خود شرکت جوید.» نتیجه این مشت‌ها و فریادهای دموکراسی خواهی به انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ منجر شد. بنا به اعتقاد بسیاری از آدم‌هایی که در این تظاهرات‌ها شرکت کرده و آن را رهبری کردند، فرار شاه از ایران در دی ماه سال ۵۷ و برگشت آیت‌الله خمینی در ۱۲ بهمن همان سال و پیروزی انقلاب اسلامی، کاملاً دموکراتیک بوده است.
در فروردین ۵۸، رفراندومی برگزار می‌شود که بر اساس آن بالای ۹۸ درصد مردم خواهان رفتن نظام پادشاهی و برقراری نظام جمهوری اسلامی می‌شوند. در دی ماه همان سال و درست یک سال بعد از ثبت این عکس، قانون اساسی جدید کشور به همه پرسی گذاشته می‌شود که با رأی بالای ۹۸ درصد به تأیید مردم می‌رسد.

راوی زنان در روزهای انقلاب

کریستینا اسپنگلر عکاس مشهور فرانسوی الاصلی است که به نقاط مختلف جهان سفر می‌کند و از زنان عکاسی می‌کند. او یکی از معدود عکاسان زن خارجی بود که همزمان با وقایع انقلاب سال ۵۷ به ایران سفر کرد تا از زنان و زندگی آنها در آن روزهای پر التهاب عکاسی کند. او از پیروزی انقلاب تا چند ماه پس از آن در کوچه پس کوچه‌های تهران و چند شهر دیگر قدم زد و از زنان و دختران عکاسی کرد.
او به خبرنگار یورونیوز می‌گوید: «من عکاسی هستم که به دنبال زنان می‌روم و لحظات غم و اندوه را ثبت می‌کنم. وقتی می‌خواستم به ایران سفر کنم می‌دانستم که شرایط من با عکاسان مرد فرق می‌کند. من روسری سر کردم و بین زنان ایرانی رفتم تا نگاهشان را ثبت کنم و عقایدشان را به تصویر بکشم. در آن روزها، نفوذ بین زنان مسلمان سخت بود و آنها خیلی به خارجی‌ها اعتماد نمی‌کردند. در واقع، عکاسان مرد خارجی نمی‌توانستند راحت از زنان مسلمان عکاسی کنند، چون نگاه مثبتی بهشان وجود نداشت. حتّی ممکن بود انگ جاسوسی بخورند. امّا من به‌عنوان یک زن فرصت طلایی در اختیار داشتم. حجاب سر کردم و راهی ایران شدم.»
عکس‌های او از زنان در دوران پر التهاب انقلاب آن قدر واقعی است که هر بیننده‌ای را به تحسین وا می‌دارد. در سال ۲۰۰۸، کریستینا اسپنگلر به خاطر شجاعتش در عکاسی از زنان در کشورهای مختلف از رئیس جمهوری وقت فرانسه نشان افتخار دریافت کرد.

حضور زنان در حمایت از انقلاب اسلامی، 10 مهر 1358
عکاس: کریستینا اسپنگلر

۱۰ مهر ۱۳۵۸

این عکس فوق‌العاده در تاریخ ۱۰ مهر ماه سال ۱۳۵۸ گرفته شده است. در این روز تعداد زیادی از مردم ایران در حمایت از انقلاب اسلامی کشورشان به خیابان‌های تهران آمدند. زنان و دختران نیز دوشادوش مردان در این راهپیمایی شرکت کردند تا نقش‌شان را در پیروزی انقلاب به جهانیان نشان بدهند. در این عکس نگاه دختران جوانی را می‌بینیم که به آینده روشن کشورشان امید دارند. در مرکز عکس، نگاه محکم و سرشار از غرور دختری دیده می‌شود که توجه بیننده را به خودش جلب می‌کند. او در این عکس می‌درخشد.

منبع: روزنامه ایران، شماره 6429، چهارشنبه ۲۰ بهمن، ص 14

تاریخ درج مطلب: پنجشنبه، ۲۱ بهمن، ۱۳۹۵ ۹:۲۹ ق.ظ

دسته بندی: خاطرات تاریخ معاصر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *