پاسخ سفیر انگلیس به این سوال شاه: «چرا مردم ایران علیه من شوریدند؟»

آنتونی پارسونز، سفیر انگلیس در ایران در فاصله سالهای 1357-1352 (۱۹۷۴-۱۹۷۹م) که ارتباطات نزدیکی با شاه و دولت داشت، در کتاب خاطرات خود از گفتگویی مهم با شاه در آستانه انقلاب می گوید:

… در پایان صحبت هایمان به گذشته بر گردیم و شاه مطلبی را که بارها در گذشته عنوان کرده بود دوباره پیش کشید و گفت هنوز نمی تواند جواب قانع کننده ای برای این سوال خود بیابد که چرا مردم پس از این همه کار که برای آنها کرده است بر علیه او شوریدند؟ من مطلبی را که در گذشته هم در پاسخ این سوال گفته بودم بنحو دیگری عنوان کردم و گفتم به نظر من علت اصلی این دگرگونی این است که شاه می خواست مردم ایران را به چیزی بدل کند که نبودند (و به عبارت دیگر از آنها چیزی بسازد که پذیرای آن نبودند) و این تعارض سرانجام آنها را به طغیانی تحت رهبری پیشوایان مذهبی، که رهبران سنتی چنین حرکتهایی بودند وادار ساخت. من یادآوری کردم که با مروری در تاریخ اخیر ایران این نکته جلب توجه می کند که همین نیروها یعنی ملاها و بازاری ها و طبقه منفورالفکر در سال 1982 بر سر مسئله امتیاز تنباکو به یک شرکت خارجی علیه ناصرالدین شاه شوریدند و در سال 1906 مظفرالدین شاه را وادار به قبول اصول حکومت مشروطه کردند. در اشاره به رویدادهای اخیر و سیر انقلاب ایران گفتم که من هرگز مردم ایران را دارای چنین روحیه و شجاعت و اعتقاد و انضباطی ندیده بودم و نمی توانم حالت اعجاب و تحسین خود را نسبت به آنها کتمان کنم و اضافه کردم اگر شاه می توانست این ملت را با چنین خصوصیاتی به سوی خود جلب کند و آنها را در راه اجرای هدف های تمدن بزرگ خود بسیج نماید هیچ مشکلی نداشت… شاه آنچه را که من درباره حرکت انقلابی مردم و خصوصیات برجسته آنها بیان کردم تصدیق کرد ولی قیاس خود را با سلاطین قاجار نپذیرفت و گفت «من بیش از هر شاه دیگری در دو هزار سال گذشته برای ایران کار کرده ام، شما نمی توانید مرا با چنین اشخاصی مقایسه کنید.»

منبع: [restrict] غرور و سقوط، آنتونی پارسونز، دکتر منوچهر راستین، نشر هفته، سال 1363، صص 188 و 189
[/restrict]